CRISPR NEDİR?
CRISPR, Düzenli aralıklarla bölünmüş palindromik tekrar kümeleri , kısa tekrarı baz dizileri içeren prokaryot DNA segmentleridir. Her tekrarı daha önce maruz kalınan bakteriyofaj veya plazmid kaynaklı kısa "aralayıcı DNA" segmentleri takip etmektedir. CRISPR, bakterilerin kendilerini virüslerden kaynaklanan saldırılara karşı korumak için kullandıkları bir savunma sistemi olarak işlev görmektedir. CRISPR Gen teknolojisi insan geleceği için önemli olsa da bazı ülkeler karşı çıkmaktadır. CRISPR Gen teknolajisi tarım alanında büyük ölçüde katkıda bulunmaktadır. Geçtiğimiz senelerde Emmanuelle Charpentier ve Jennifer Doudna isimli iki kadın 2020 yılında DNA biçimlendirme araçlarını geliştirdikleri için Nobel Kimya Ödülü'ne layık olmuşlardı.
DÜNYADA NE KADAR SMA HASTASI VAR?
Türkiye'de Sosyal Güvenlik Kurumu'nun verilerine göre 2020 yılı itibariyle 1300 civarında SMA hastası bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki hasta sayısının 10 bin ila 15 bin arasında olduğu tahmin edilmektedir. Dünyada ise 30 bin ila 50 bin arasında hasta olduğu tahmin edilmektedir.
Üsküdar Üniversitesi Transgenik Hücre Teknolojileri ve Epigenetik Uygulama ve Araştırma Merkezi (TRGENMER), dünyada ilk kez CRISPR Prime Editing gen düzenleme teknolojisini SMA hastalığında denedi. TRGENMER Müdürü Dr. Öğretim Üyesi Cihan Taştan, bu çalışmayla SMA Tip 1 hastalarında düşük olan SMN protein üretimini artırdıklarını belirtirken, 2023 sonunda klinik faz denemesini hedeflediklerini kaydetti. Başta SMA olmak üzere nadir hastalıkların tedavisinde kullanılmak üzere milli ilaç konseptinde benzer ve ucuz ilaç üretmek amacıyla çalışmalar yürüten TRGENMER, SMA gen tedavisi çalışmalarının olumlu şekilde ilerlediğini açıkladı.
‘SEMPTOMLAR AZALABİLİR’
TRGENMER Müdürü Dr. Öğretim Üyesi Cihan Taştan, dünyada ilk kez CRISPR Prime Editing teknolojisinin SMA hastalığında denendiğini belirterek “SMA hastalığına sebep olan düşük SMN protein üretimini, SMN2 geninde yaptığımız gen mühendislikleriyle geriye çevirmeyi ve SMN protein üretimini arttırdığımızı kanıtladık. Geçtiğimiz haftalarda 2020 Nobel Ödülü’nün kazanıldığı CRISPR Gen Düzenleme Teknolojisi’ne dayanan SMA gen tedavisi çalışmalarımızın olumlu ilerlediğini gösteren öncül raporlarımızı da yayınladık” diye konuştu. Taştan sözlerini şöyle sürdürdü: “SMA tip1 hastalarında SMN protein üretimi yaklaşık yüzde 10 oranlarında bulunmaktayken, biz bu oranı laboratuvar ortamında kurduğumuz kontrollü deneylerde CRISPR ile yüzde 30 ve AAV gen tedavisiyle yüzde 75 oranlarına kadar yükselttik ki bu oranlar SMA hastalığının semptomlarının azaltılması için çok iyi oranlar.”
‘2023 SONUNU HEDEFLİYORUZ’
Cihan Taştan, şu an FDA onaylı, satışta bulunan Zolgensma ve Spinraza isimli iki farklı genetik tedavi yaklaşımlı ilaca yapısal olarak benzeyen ve hatta daha kalıcı ve uzun süreli tedavi imkanı sağlayan SMA gen tedavisi yaklaşımlarını 2022 yılı sonu itibariyle SMA hayvan modellerinde test etmeye başlamayı hedeflediklerini söyledi. Taştan, 2023 sonu itibariyla da SMA’lı çocuklarda klinik faz denemelerine geçmeyi amaçladıklarını ifade ederek bu sebeple Türkiye Sağlık Enstitüsü Başkanlığı’na (TÜSEB) proje başvurusu gerçekleştirdiklerini kaydetti.
